فروغ ولایت
شنبه ۳۰ مرداد ۱۳۹۵ ساعت ۰۷:۵۷:۱۳
کتاب فروغ ولایت نوشته «آیت الله شیخ جعفر سبحانى» از علماء برجسته حوزه علمیه قم مى باشد که در 860 صفحه تدوین و از سوى موسسه تعلیماتى وتحقیقاتى امام صادق علیه السلام قم منتشر شده است. و مشتمل بر یک پیشگفتار و شش بخش همراه با فهرست ها مى باشد. پیشگفتار که مشتمل بر 4 صفحه است در مورد نقش شخصیت هاى بزرگ تاریخى در حیات و سعادت جوامع بشرى و مخصوصا نقش پیامبر صلى الله علیه و آله و حضرت على علیه السلام در تاسیس جامعه اسلامى و حسرت از کنار گذاشتن حضرت على علیه السلام در بعد از رحلت پیامبر ص و نیز تقسیم دوران هاى زندگى حضرت على ع مىپردازد که این دوران ها عبارتند از:
1 ـ از ولادت تا بعثت
2 ـ از بعثت تا هجرت
3 ـ از هجرت تا رحلت پیامبر ص
4 ـ از رحلت پیامبر صلى الله علیه و اله تا خلافت
5 ـ از خلافت تا شهادت
و بخش هاى کتاب بر مبناى دوره هاى فوق مى باشد؛ و تلاش مولف بر این بود که از هر نوع مبالغه و حدس هاى بى اساس دورى نماید و مصادر و مآخذ را تا جائى که براى نوع خوانندگان فارسى زبان ملال آور نباشد بیان کند.
مولف در بخش اول کتاب که مربوط به زندگى حضرت على علیه السلام قبل از بعثت پیامبر صلى الله علیه و آله است ابتدا یک مقایسه اى بین حضرت على ع و حضرت مسیح مى نماید که عده اى او را تا مرتبه الوهیت بالا بردند و عده اى در مقابل او را درغگو ومتهم به شنیع ترین تهمت ها دانسته اند.
و در تایید گفتار خود تمسک مى کند به روایتى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله که خطاب به حضرت على علیه السلام فرمود: «دو گروه در راه تو هلاک مى شوند: گروهى که درباره تو غلو کنند و گروهى که با تو دشمنى ورزند».
و اشاره اى نیز به شباهت ولادت آن دو، یکى در سرزمین مقدس بیت اللحم و دیگرى درکعبه، دارد و در قسمت دیگر این بخش مى پردازد به سه عنصر مهم در شکل گیرى شخصیت حضرت على علیه السلام یعنى عناصر:
1 ـ وراثت.
2 ـ آموزش و پرورش
3 ـ محیط زندگى
در مورد عامل وراثت اشاره به سجایاى اخلاقى پدر گرامى و اجداد آن حضرت از قبیل سماحت و بخشش، عطوفت و مهر، جانبازى و فداکارى در راه آئین توحید و اشاره اى به ایمان جناب ابوطالب و پاکدامنى وایمان فاطمه بنت اسد مادر گرامى ایشان مى نماید.
و در توضیح دو عامل دیگر اشاره به تربیت پیامبر صلى الله علیه و آله از دوران شیرخوارگى و کودکى و نوجوانى حضرت على علیه السلام و زندگى حضرت على در خانه پیامبر صلى الله علیه و آله دارد در بیان تاثیر این تربیت کلام خود حضرت را نقل مى کند که فرمود «من در همان دوران کودکى به هنگامی که که در حرا کنار پیامبر بودم نور وحى رسالت را که به سوى پیامبر سرازیر بود مى دیدم و بوى پاک نبوت را از او استشمام مى کردم.»
ونیز سخن رسول خدا صلى الله علیه و آله را بیان مى کند که خطاب به حضرت على علیه السلام فرمود:
«تو آنچه را که من مى شنوم و مى بینم تو مى شنوى و مى بینى جز اینکه تو پیامبر نیستى بلکه وزیر و یاور من هستى.»
اما بخش دوم کتاب درباره زندگى حضرت على علیه السلام پس از بعثت پیامبر صلى الله علیه و آله و قبل از هجرت است مولف مطالب این بخش را در سه بخش مطرح مى کند:
فصل اول: پیشى گرفتن حضرت على علیه السلام از همه مسلمین در اسلام آوردن و ایمان به پیامبر صلى الله علیه و اله، و در تبیین و اثبات این مطلب از منابع متعدد و معتبر اهل سنت و شیعه استفاده مى کند.
در دومین فصل این بخش مولف با استفاده از شواهد و مستندات تاریخى گوشه اى از تلاش و دشمنان على علیه السلام در جلوگیرى از گسترش فضایل آن حضرت را تبیین مى کند.
سومین فصل که در این بخش مى خوانیم مسئله خوابیدن حضرت على در بستر پیامبر در شب هجرت و فداکارى بى نظیر ایشان است.
مولف با استشهاد از آیاتى نظیر آیه 207 سوره بقره و روایات و مستندات دیگر تاریخى تلاش مى کند، فضیلت بودن این واقعه را براى حضرت على علیه السلام اثبات نماید و به بعضى ایرادات پاسخ دهد.
مولف در بخش سوم کتاب که در پیرامون زندگى حضرت على علیه السلام پس از هجرت و پیش از رحلت پیامبر ص است پنج مطلب عمده را مورد بحث قرار مى دهد که عبارتند از:
الف) پیوند برادرى بین پیامبر صلى الله علیه وآله و امیرالمومنین.
ب) جانبازى و فداکاری هاى حضرت على علیه السلام در جنگ هاى بدر احد، خندق ـ خیبر.
د) نمایندگى مخصوص پیامبر صلى الله در خواندن آیات سوره برائت بر مشرکین مکه در مراسم حج.
ه) واقعه غدیر خم و اعلان جانشینى حضرت على علیه السلام.
این مطالب پنجگانه در ضمن ده فصل مورد بررسى قرار مى گیرند جز اینکه در فصل اول که با عنوان «خلاصه اى از این دوران» است به دو مطلب ضبط و کتابت وحى توسط حضرت على که همراه با شأن نزول آیات ودیگر مطالب پیرامون قرآن بوده و نیز در مورد چگونگى هجرت امام علیه السلام ازمکه به مدینه و حوادثى که بدنبال آن روى داد مى پردازد.
در فصل دوم پیمان برادرى میان على علیه السلام و پیامبر صلى الله علیه و آله ونیز بستن تمام درهایى را که به مسجد بار مى شد جز در خانه على بن ابى طالب علیه السلام مورد بحث قرار مى گیرد:
در فصول سوم و پنجم وششم و هفتم: قهرمانى هاى امیر المومنین ونقش موثر ایشان در پیروزى اسلام در جنگ هاى بدر و احد و خیبر و فداکاری هاى بى نظیر ایشان در راه دفاع از اسلام که منجر به شکست لشگریان کفر گردیدید، مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل هشتم به دو حادثه اشاره مى کند و نشان مى دهد چگونه عدالت حضرت على علیه السلام در زمان پیامبر صلى الله علیه و آله موجب نارضایتى بعضى از صحابه مى شده است و پیامبر صلى الله علیه و آله حمایتهاى خود را از حضرت على ع اعلام مى نموده است و مى فرمود«على از من است و من از او هستم و او زمامدار شما پس از من است».
فصل نهم مربوط به حادثه خواندن سوره برائت بر مشرکین مکه در مراسم حج است و از منابع متعدد اهل سنت هم استفاده نموده که پیامبر این فرمان را ابتدا به ابوبکر داده بود ولى به دستور خداوند از او گرفت به على داد.
مهمترین حادثه در معرفى ولایت و جانشینى حضرت على که همان مسئله غدیر باشد در فصل دهم مورد بررسى قرار گرفته و مولف با استفاده از منابع متعدد اهل سنت و شیعه اثبات نموده که این حدیث از اخبار متواتر است.
دوازده فصل بخش چهارم که مربوط به دوران زندگى حضرت على پس از درگذشت پیامبر و قبل از خلافت است درباره موضوعاتى از قبیل علل سکوت 25 ساله حضرت على و تصاحب فدک، روابط و برخورد خلفاء با امیرالمومنین علیه السلام همکاریهاى حضرت على با خلفا و قضاوت ها و نیز خدمات اجتماعى امام در این دوران بحث مى نماید.
مولف در فصل اول به حوادث بعد از رحلت پیامبر ص یعنى اختلاف اصحاب در جانشینى پیامبر صلى الله علیه و آله و در نهایت انتخاب ابوبکر ونیز پیشنهاد عباس عموى پیامبر صلى الله علیه و آله و ابوسفیان به حضرت على علیه السلام مبنى بر قیام و اقدام علیه غاصبین حق آن حضرت و نیز جواب هاى امیرالمومنین به آنها ونیز علل عدم قیام و اقدام عملى آن حضرت مى پردازد و به عمده ترین علت که همان حفظ اسلام باشد اشاره مى کند و مى گوید حفظ اسلام در سایه اتحاد مسلمین بدست مى آید.
فصل دوم این بخش:به بیانانت حضرت على علیه السلام که در مقام استیفاء حق خود و رد استدلال خلفاء و تبیین مقام و فضیلت خودشان مى باشد مى پردازد.
نحوه بیعت گرفتن از حضرت على علیه السلام وهجوم به خانه ایشان و بى حرمتى به ساحت حضرت زهرا سلام الله علیها از موضوعاتى است که در فصل سوم مورد تحقیق واقع مى شود.
در فصل چهارم: مسئله فدک و ارزش اقتصادى آن و مشخصات آن و اینکه فدک هدیه پیامبر صلى الله علیه و آله به فاطمه س بوده و نیر علل و انگیزه هاى تصرف فدک و سیر تاریخى آن با استناد به منابع متعدد و با تحلیل هاى گویا و روان مورد نقد و بررسى قرار مى گیرد.
بررسى پرونده فدک از نظر حقوقى و بررسى ادله و مستندات شاکى و مدعى ونیز نادرست بودن قضاوت خلیفه از مباحثى است که در فصل پنجم به آن پرداخته شده است.
فصل ششم پیرامون این حدیث که: پیامبران از خود چیزى به ارث نمى گذارند که مورد استناد خلیفه اول بوده است به بحث مى پردازد که اولا مستند این حدیث و راوى آن فقط خود خلیفه است که طرف دعوى هم هست و ثانیا معنا و مفهوم این حدیث با برداشت خلیفه از آن سازگار نیست بلکه برداشت خلیفه از این حدیث با آیات قرآن کریم هم تنافى دارد.
مسئله گزینش شورى انتخاب اعضاء آن توسط عمر که در لحظات آخر عمرش انجام داد و مباحث مطروحه در آن شورى و تجزیه و تحلیل روى انتخاب اعضاء و طرز فکر آنها و نحوه چینش اعضاء که نتیجه آن را از اول معلوم مى کرد و موضع گیرى حضرت على در قبال ان از مباحثى است که در فصل هفتم مورد بررسى قرار گرفته است.
فصل هشتم در تبیین مقام والاى اهل بیت که در مواضع متعدد توسط شخص حضرت على علیه السلام صورت گرفته مطالب خوبى را ارائه مى دهد.
در فصل نهم مولف با ارائه نمونه هایى مانند تشویق خلیفه اول به جنگ با رومیان و نیز پاسخ سئوالات دانشمندان بزرگ یهود و مسیحیت نقش آن حضرت را در برطرف نمودن مشکلات خلیفه اول تبیین مى نماید.
ـ مشورت هاى سیاسى امام با خلیفه دوم مانند مشورت در فتح ایران و بیت المقدس و تعیین مبدا تاریخ اسلام و نیز قضاوت هاى آن حضرت و راهنمائى در آنها مسائلى است که در فصل دهم به آنها پرداخته شده است.
فصل یازدهم نیز نظیر دو فصل گذشته در مورد رفع نیازهاى علمى عثمان و معاویه که بدست حضرت صورت گرفته نمونه هاى جالبى ارائه مى دهد.
در فصل پایانى این بخش بصورت فشرده به نمونه هایى از خدمات اجتماعى امام در این دوران اشاره مى کند از قبیل 1 ـ انفاق به فقراء و یتیمان 2 ـ آزاد کردن بردگان 3 ـ کشاورزى ودرختکارى 4 ـ حفر قنات 5 ـ ساختن مسجد 6ـ وقف اماکن واملاک البته این مباحث هر چند بطور فشرده است ولى بجهت تازگى طرح این مسائل و لزوم تحقیق در این زمینه مى تواتند سر آغازى براى تحقیقات وسیعتر گردد.
اما بخش پنجم که مفصلترین بخش این کتاب است، به حساس ترین و پر آوازه ترین دوران زندگى حضرت یعنى دوران خلافت حضرت على علیه السلام مى پردازد.
جهت دریافت فایل کتاب اینجا کلیک کنید.